Dostępna literatura podaje wiele terminów dotyczących węzła łączności stanowiska dowodzenia (WŁ SD).
Jest on definiowany jako „element systemu łączności wojskowej stanowiący organizacyjno – techniczne połączenie sił i środków łączności oraz środków zautomatyzowanego dowodzenia, rozwijany w warunkach polowych w celu zapewnienia łączności dalekosiężnej i wewnętrznej dowództwu, znajdującemu się na stanowisku dowodzenia (SD).

Węzeł łączności stanowiska dowodzenia stanowi część składową danego stanowiska, jest przeznaczony do świadczenia usług (telekomunikacyjnych i pocztowych) na rzecz organów i osób funkcyjnych wchodzących w skład tych stanowisk.

Węzeł łączności stanowiska dowodzenia batalionu jest elementem systemu łączności, w którym użytkownicy (abonenci) uzyskują dostęp do usług świadczonych w tym systemie.

Każdy węzeł łączności musi spełniać dwie następujące funkcje:

• zewnętrzną;
• wewnętrzną.

Funkcja zewnętrzna polega na zapewnieniu wymiany informacji pomiędzy abonentami danego i innych węzłów łączności. Dodatkowo funkcja zewnętrzna oznacza konieczność tranzytu zgłoszeń między różnymi węzłami pracującymi w sieci telekomunikacyjnej.

Funkcja wewnętrzna polega na zapewnieniu możliwości wymiany informacji między osobami wchodzącymi w skład organu dowodzenia, działającego na stanowisku dowodzenia (punkcie dowódczo – obserwacyjnym) batalionu, w ramach którego rozwinięty jest węzeł.

Z powyższego wynika konieczność rozwijania na węzłach łączności grup urządzeń łączności (abonenckich, komutacyjnych, transmisyjnych).

Węzły łączności stanowisk dowodzenia dzielą się na dwie zasadnicze kategorie:

• stacjonarne węzły łączności;
• polowe węzły łączności.

Stacjonarne węzły łączności urządza się w specjalnych pomieszczeniach stałych na terenie garnizonu. Przeznaczone są do zapewnienia łączności związkom operacyjnym i taktycznym, oddziałom i pododdziałom w garnizonach lub rejonach alarmowych. Stacjonarne węzły łączności zapewniają również łączność dowództwom i sztabom (Ministerstwa Obrony Narodowej, Okręgów Wojskowych, Rodzajów Sił Zbrojnych) oraz wojewódzkim sztabom wojskowym i komendom uzupełnień.

Polowe węzły łączności (takimi są węzły łączności występujące na szczeblu batalionu) spełniają zasadniczą rolę w zapewnieniu dowodzenia wojskami we wszystkich rodzajach działań. Rozwija się je w wyznaczonych rejonach tylko na czas zapewnienia łączności.

Polowe węzły łączności szczebla pododdziału są węzłami opartymi o mobilne środki dowodzenia i łączności, co oznacza, że środki łączności są na trwałe zamontowane w nadwoziach samochodów specjalnych i opancerzonych, które mogą przemieszczać się w warunkach polowych.

Węzły łączności stanowisk dowodzenia są to węzły łączności wojskowej stanowiące część stanowisk dowodzenia, przeznaczone do zapewnienia wymiany informacji z innymi stanowiskami (punktami) dowodzenia i zapewnienia wewnętrznej łączności na stanowiskach dowodzenia4.

Polowe węzły łączności stanowisk dowodzenia rozwijane są na wszystkich szczeblach organizacyjnych od batalionu wzwyż.

Elementy organizacyjno – funkcjonalne węzła łączności stanowiska dowodzenia batalionu zmechanizowanego.

Węzeł łączności stanowiska dowodzenia batalionu wyposażony jest w siły i środki łączności zapewniające łączność radiową oraz przewodową.
Powinny zapewnić spełnienie następujących wymagań:

• zapewnienie osobom funkcyjnym łączności w warunkach szybko zmieniającej się sytuacji;
• zapewnienie dowodzenia wojskami na postoju, w rejonach rozmieszczenia oraz ruchu we wszystkich rodzajach działań bojowych oraz w trudnych warunkach terenowych i atmosferycznych;
• zapewnienie kompleksowego wykorzystania środków i urządzeń łączności.

W skład struktury organizacyjno – funkcjonalnej węzła łączności stanowiska dowodzenia batalionu wchodzą następujące elementy wydzielane ze struktury plutonu dowodzenia:

• Punkt kierowania węzłem łączności.
• Grupa środków teletransmisyjnych.
• Grupa zautomatyzowanych wozów dowodzenia (dowódczo – sztabowych).

Ad. 1. Punkt kierowania węzłem łączności jest elementem węzła łączności przeznaczonym do kierowania czynnościami techniczno – eksploatacyjnymi funkcyjnych i załóg elementów węzła łączności w zakresie terminowego rozwijania, właściwej eksploatacji i przenoszenia WŁ w celu zapewnienia ciągłości i terminowości obiegu informacji w procesie dowodzenia wojskami.
Ad. 2. Grupę środków teletransmisyjnych stanowią:
zestawy dalekosiężnych traktów przewodowych przeznaczonych do organizacji linii dowiązania do węzła łączności stanowiska dowodzenia (tyłowego stanowiska dowodzenia) brygady;
radiostacje UKF przeznaczone do organizacji relacji z przełożonym, podwładnymi, jednostkami współdziałającymi oraz do łączności z elementami ugrupowania bojowego.
Ad. 3. Grupa zautomatyzowanych wozów dowodzenia (ZWD) składa się z kilku wozów dowodzenia rozmieszczonych w rejonie stanowiska dowodzenia (podczas pracy na postoju przy wykorzystaniu podsystemu przewodowego) lub w kolumnie marszowej (podczas pracy w ruchu przy wykorzystaniu środków łączności radiowej KF i UKF) przeznaczonych do zapewnienia użytkownikom (oficerom dowództwa) bezpośredniej łączności radiowej z przełożonym, podwładnymi i współdziałającymi we wszystkich rodzajach i etapach działań bojowych. Wozy dowodzenia stanowią miejsca pracy i środki transportu dla oficerów dowództwa batalionu. Elementy organizacyjno – funkcjonalne węzła łączności stanowiska dowodzenia batalionie.

Rozmieszczanie węzła łączności stanowiska dowodzenia batalionu.

Polowe węzły łączności z reguły rozmieszcza się w rejonach umożliwiających realizację postawionych zadań łączności oraz właściwe wykorzystanie wszystkich rozwijanych środków łączności, oraz ich maskowanie przed obserwacją naziemną i powietrzną.

Polowe węzły łączności mogą być rozwijane w rejonach:

• zawczasu rozpoznanych i przygotowanych;
• rozpoznanych doraźnie i ustalonych na podstawie mapy.

W pierwszym przypadku o miejscu rozwinięcia poszczególnych elementów węzła łączności decyduje szef węzła łączności (w porozumieniu z przedstawicielem dowództwa batalionu), po uprzednim uzgodnieniu rejonu rozmieszczenia węzła łączności z przedstawicielem grupy dowodzenia (planowania) SD.

W przypadku rozwijania WŁ SD na podstawie mapy, miejsca rozwijania poszczególnych elementów węzła wyznacza się w rejonie ustalonym w porozumieniu z przedstawicielem dowództwa batalionu.
Miejsca te określa szef węzła łączności w obecności dowódców elementów, którzy kierują do nich swoje środki łączności.
Rejony przewidziane na rozwijanie polowych węzłów łączności powinny spełniać następujące wymagania:

• mieć odpowiednie miejsca do rozmieszczenia środków łączności oraz pododdziałów logistycznych;
• zapewniać naturalne warunki maskowania i zabezpieczenia przed skutkami użycia broni konwencjonalnej;
• mieć dobrze rozwinięty system dróg;
• zapewniać możliwość korzystania z miejscowych źródeł wody lub stałego i szybkiego jej dowozu;
• zapewniać sprzyjające warunki naturalne do rozbudowy inżynieryjnej (ukrycia dla obsług i środków łączności);
• zapewniać możliwość korzystania z miejscowych urządzeń (sieci) zasilających i łączności;
• posiadać sprzyjające warunki do organizacji ochrony i obrony.

Polowych węzłów łączności nie należy rozmieszczać w pobliżu zakładów przemysłowych, węzłów komunikacyjnych i obiektów wyróżniających się w terenie. Należy również unikać rozmieszczania ich w głębi kompleksów leśnych, w pobliżu źródeł promieniowania elektromagnetycznego, magazynów uzbrojenia i paliw oraz w pobliżu dużych przepraw wodnych.

W żadnym przypadku nie wolno wprowadzać elementów węzła łączności do rejonu węzła bez przeprowadzenia rekonesansu tego rejonu !
Podczas wyboru miejsca na rozwinięcie poszczególnych elementów węzła należy brać pod uwagę:

• możliwość rozśrodkowanego rozmieszczenia poszczególnych elementów łączności (odległość 50 – 70 m pomiędzy elementami łączności);
• możliwość szybkiego i dogodnego wjazdu i wyjazdu elementu z miejsca rozwinięcia;
• sprzyjające warunki do naturalnego maskowania oraz organizacji ochrony i obrony.

Rozwijanie węzła łączności stanowiska dowodzenia batalionu

Przez rozwinięcie węzła łączności SD należy rozumieć rozwinięcie jego elementów, wykonanie połączeń kablowych między nimi, rozwinięcie sieci zasilania i łączności służbowej, uruchomienie wymaganej ilości łączy dalekosiężnych i wewnętrznych oraz organizację ochrony i obrony.

Rejon przewidziany na rozwinięcie węzła łączności musi odpowiadać określonym warunkom. Powinien on zapewnić:

• odpowiednie miejsce na rozwinięcie elementów logistycznych oraz pododdziałów łączności przy zapewnieniu rozśrodkowania elementów WŁ;
• naturalne warunki maskowania i zabezpieczenia przed środkami rażenia przeciwnika;
• możliwości korzystania z istniejących w danym rejonie elementów infrastruktury telekomunikacyjnej;
• rozwinięty system komunikacyjny;
• właściwe warunki do wykonanie schronów i ukryć dla obsług elementów łączności;
• możliwość korzystania z istniejących źródeł wody lub stałego i szybkiego jej dowozu;
• właściwe warunki do organizacji obrony i ochrony.

Warunkiem koniecznym poprzedzającym rozwinięcie węzła łączności w danym rejonie jest przeprowadzenie jego rekonesansu.
Rozpoznanie rejonu węzła łączności może nastąpić w dwojaki sposób:

Po pierwsze wcześniejsze skierowanie grupy rekonesansowej, która rozpoznaje nowy rejon i wyznacza miejsca do rozwinięcia poszczególnych elementów stanowiska dowodzenia (w tym węzła łączności).
Szef węzła łączności po zapoznaniu się z rejonem rozmieszczenia części operacyjnej SD przeprowadza rekonesans rejonu rozmieszczenia węzła łączności, podczas którego ustala

• miejsca rozwinięcia elementów węzła łączności;
• drogi dojazdowe i wyjazdowe;
• elementy ochrony i obrony węzła łączności;
• miejsce odpoczynku dla pododdziału łączności.

Po drugie wysłanie grupy rekonesansowej po przybyciu kolumny węzła w nowy rejon rozwijania. Kolumnę węzła zatrzymuje się przed planowanym rejonem rozwinięcia i dopiero po jego rozpoznaniu, i postawieniu zadań funkcyjnym węzła poszczególne elementy łączności zostają wprowadzone na wyznaczone miejsca.
Po postawieniu zadań i wskazaniu miejsc rozmieszczenia poszczególnych elementów, szef węzła łączności kieruje wprowadzaniem kolumny i rozwijaniem węzła łączności.

Następnie szef węzła łączności opracowuje „Plan rozmieszczenia i okablowania elementów węzła łączności” oraz „Plan obrony i ochrony elementów węzła łączności”, uwzględniając w nich m.in.:

• usytuowanie grup funkcjonalnych części operacyjnej SD;
• rozmieszczenie elementów węzła łączności;
• stan rozwiniętej i eksploatowanej kablowej sieci abonenckiej SD;
• organizację ochrony i obrony SD.

Podczas wyboru miejsca na rozmieszczenie elementów WŁ SD należy kierować się uwzględnieniem następujących kwestii:
W zakresie środków radiowych:

• ukształtowanie i charakter terenu oraz możliwości wykonania niezbędnych prac inżynieryjnych zapewniających ukrycie środków radiowych przed zniszczeniem;
• możliwość odpowiedniego maskowania środków radiowych przed obserwacją powietrzną i naziemną oraz rozpoznaniem radioelektronicznym przeciwnika;
• możliwości ochrony przed zakłóceniami energetycznymi oraz zakłóceniami powodowanymi przez własne środki radiowe;
• możliwości szybkiego rozwinięcia linii i środków przeznaczonych do zdalnego sterowania nadajnikami;
• możliwość zapewnienia szybkiego i sprawnego obiegu informacji przesyłanych środkami radiowymi.

Środki radiowe batalionu to radiostacje małej mocy przenośne lub pokładowe, które znajdują się bezpośrednio na stanowisku dowodzenia (punkcie dowódczo – obserwacyjnym) w taki sposób, aby były zawsze jak najbliżej miejsca pracy ich użytkowników.

W batalionie zasadnicza część środków radiowych znajduje się na wozach dowodzenia (dowódczo – sztabowych). Pozwalają one zapewnić łączność zarówno na postoju, jak i w ruchu. Wozy dowodzenia (dowódczo – sztabowe) rozmieszcza się z reguły w pobliżu miejsc pracy osób funkcyjnych, którym są przyporządkowane. Użytkownicy wozów dowodzenia mogą korzystać ze środków łączności bezpośrednio z wozu dowodzenia (dowódczo – sztabowego) lub za pomocą urządzeń wynośnych.
W zakresie środków i urządzeń przewodowych:

• ukształtowanie terenu i możliwość rozśrodkowanego usytuowania wszystkich urządzeń;
• możliwość dogodnego wjazdu i wyjazdu wozów;
• dogodne warunki rozwijania i eksploatacji sieci przewodowych rozwijanych na SD;
• dogodne warunki wprowadzania do urządzeń łączności linii przewodowych dalekosiężnych i łącznikowych.

Zwijanie i przemieszczanie węzła łączności stanowiska dowodzenia batalionu.

Sprawne i terminowe zwijanie węzłów łączności oraz przemieszczanie ich do nowych rejonów jest zasadniczą kwestią zapewnienia ciągłego dowodzenia wojskami w walce. Zwijanie węzła łączności należy organizować tak, aby wszystkie jego elementy zostały zwinięte w odpowiednim czasie. Na wykonanie tego zadania decydujący wpływ ma zwinięcie połączeń przewodowych dalekosiężnych i wewnętrznych.
Zadanie na zwinięcie węzła łączności i przygotowanie do przemieszczenia stawia szefowi węzła łączności jego przełożony. W stawianym zadaniu przełożony powinien podać:

• terminy rozpoczęcia zwijania poszczególnych kierunków abonenckich;
• kolejność i terminy wyłączania łączy dalekosiężnych;
• terminy zwijania pozostałych elementów i urządzeń węzła łączności;
• miejsce ustawienia kolumny oraz czas jej gotowości do rozpoczęcia marszu do kolejnego rejonu rozwinięcia węzła łączności;
• trasę marszu, którą szef węzła łączności nanosi na mapę oraz czas przybycia do nakazanego rejonu;
• sposób zapewnienia dowodzenia wewnątrz kolumny w czasie marszu.

Po przeanalizowaniu otrzymanego zadania, szef węzła łączności stawia zadania poszczególnym dowódcom elementów węzła, a w czasie zwijania węzła kieruje ich pracą.

Przed przystąpieniem do zwijania elementu łączności, obsługi poszczególnych urządzeń łączności powinny przekazać informację o zwijaniu i przerwaniu łączności do węzłów i elementów współpracujących.
Zgodnie z otrzymanym zadaniem w odpowiednim miejscu formuje się kolumnę marszową węzła łączności. Zawsze należy dążyć do takiego ustawienia wozów w kolumnie węzła łączności, aby sprawnie wykonać postawione zadanie.

Kolumny węzłów łączności stanowisk dowodzenia wchodzą w skład kolumn tych stanowisk dowodzenia i razem z nimi się przemieszczają. W takich przypadkach na czele kolumny znajduje się element rozpoznawczy, a zamyka ją wóz zabezpieczenia technicznego.

Na czas marszu, w celu zapewnienia kierowania kolumną, organizuje się łączność sygnalizacyjną i radiową na radiostacjach UKF małej mocy. Łączność radiową wykorzystuje się tylko do przekazywania ustalonych sygnałów dowodzenia i sygnałów alarmowych. Węzeł łączności SD bz wykonuje marsz w jednym rzucie.

Średnia prędkość marszu kolumny samochodowej węzła łączności wynosi w nocy 25-30 km/godz., a w dzień 30-40 km/godz.

Marsz należy wykonywać z maksymalną prędkością, na jaką pozwalają warunki. Odległości między pojazdami zależą od prędkości marszu i mogą wynosić 25-50 m. Odległość między pojazdami zwiększa się podczas gołoledzi, ograniczonej widoczności, na stromych drogach z ostrymi zakrętami itp.

Podczas przejazdu kolumny przez tereny skażone, prędkość marszu ulega zwiększeniu oraz żołnierze nakładają odzież ochronną. Po wyjściu ze skażonego rejonu przeprowadza się częściowe zabiegi sanitarne i specjalne.

Kolumnę wprowadza do rejonu rozwijania węzła łączności jego szef lub wyznaczony funkcyjny, który brał udział w rekonesansie.

Podsumowanie

W celu sprawnego i skutecznego sprawowania funkcji dowodzenia w batalionie organizuje się stanowisko dowodzenia, którego ważny element stanowi węzeł łączności.
Jego właściwe funkcjonowanie bezpośrednio wpływa na możliwość i jakość świadczenia usług telekomunikacyjnych przez system łączności rozwijany i eksploatowany przez pododdziały łączności.

Węzeł łączności stanowiska dowodzenia batalionu wyposażony w urządzenia cyfrowe posiada następujące zalety:

• prostota jego struktury organizacyjno – funkcjonalnej;
• mała różnorodność urządzeń łączności;
• wysoki stopień bezpieczeństwa łączności;
• duża mobilność.

Opracowane w artykule kwestie merytoryczne znajdują praktyczne zastosowanie w pododdziałach jednostek wojsk lądowych. Przedstawione treści nie są rozwiązaniami ostatecznymi, których nie można modyfikować lub zmieniać.

Praktyka niejednokrotnie pokazuje, że dowódcy odchodząc od utartych standardów podejmują decyzje, ustalając charakter i metody pracy pododdziałów stosownie do ich specyfiki i wykonywanych zadań.

Bibliografia:
Adamczyk G., Taktyka wojsk łączności, CSŁiI, Zegrze 2003.