<h1>Związek Strzelecki “Strzelec”</h1>
<p>Związek Strzelecki (popularnie nazywany „Strzelcem”) – paramilitarna organizacja powstała w 1910 roku we Lwowie i działająca do 1914 r. będąca podstawą budowania struktur wojskowych Legionów Polskich.</p>

<p>Nazwę tę nosiła organizacja paramilitarna w okresie 1918–1939. W 1910 r. z inicjatywy nielegalnego Związku Walki Czynnej, aby umożliwić działania umożliwiające budowę szerszej organizacji militarnej, utworzone zostały legalne organizacje o charakterze paramilitarnym: Związek Strzelecki we Lwowie, oraz Towarzystwo “Strzelec” w Krakowie. Stowarzyszenia działały legalnie na podstawie statutu zatwierdzonego przez władze austriackie. </p>

<p>Początkowo Związkiem, kierował Wydział Związku Strzeleckiego w składzie: Władysław Sikorski (prezes), Medard Downarowicz, Hoser, Konopacki, Aleksander Litwinowicz, Kazimierz Sosnkowski, Ostrowski,Gustaw Daniłowski, Rysiewicz, Hipolit Śliwiński. Faktycznie kierownictwo sprawował Wydział ZWC. </p>

<p>Od 1912 r. Związek Walki Czynnej przekształcił się faktycznie w centralizację organizacji strzeleckich. Miejsce Wydziału zajęła Komenda Główna Związków Strzeleckich z siedzibą we Lwowie, z komendantem Józefem Piłsudskim i szefem sztabu Kazimierzem Sosnkowskim. Komendzie Głównej podlegały Komendy Okręgowe: w Krakowie
(Galicja Zachodnia), Rzeszowie (Galicja środkowa) i Lwowie (Galicja Wschodnia) oraz Komenda Królestwa Polskiego i Komenda Zagraniczna. Organizacje strzeleckie działające w zaborze pruskim i Królestwie Polskim pozostawały w konspiracji. W Galicji Związek Strzelecki organizował szkoły podoficerskie i oficerskie, mógł korzystać ze strzelnic wojskowych, odbywać ćwiczenia oraz kupować broń i amunicję. Jego członkami byli przedstawiciele wszystkich warstw społecznych, kierunków i partii politycznych (z wyjątkiem Socjaldemokracji Królestwa Polskiego i Litwy). Szczególną rolę w rozbudowie organizacji odegrali studenci Uniwersytetu Jagiellońskiego.</p>

<p>W maju 1913 zlikwidowano Komendę Główną, jej funkcję przejął Wydział Wojskowy Komisji Tymczasowej Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych, której komendantem wojskowym został Józef Piłsudski.</p>

<p>W chwili wybuchu I wojny światowej Związek Strzelecki liczył 6.449 przeszkolonych strzelców w tym:</p>
<ul style=”color:#fff”><li>okręg krakowski – 3.682 strzelców,</li>
<li>okręg lwowski – 1.131 strzelców,</li>
<li>okręg zagraniczny 362 strzelców.</li></ul>

<p>W tym czasie odrębna organizacja: Polskie Drużyny Strzeleckie liczyła ponad 4 000 przeszkolonych “drużyniaków”.
Członkowie Związku Strzeleckiego i Polskich Drużyn Strzeleckich stanowili podstawę walczących u boku Cesarstwa Austro-Węgierskiego, oraz konspiracyjne Polskiej Organizacji Wojskowej.</p>

<p>Główni działacze: Józef Piłsudski, Kazimierz Sosnkowski, Edward Śmigły-Rydz, Władysław Sikorski, Marian Kukiel, Walery Sławek, Julian Stachiewicz, Aleksander Prystor, Kordian Józef Zamorski, Włodzimierz Tetmajer.</p>

<p>Po I wojnie światowej powstał Związek Strzelecki.
Nawiązywał do tradycji Związku Strzeleckiego z lat 1910-1914.
Zrzeszał pozaszkolną, przedpoborową młodzież, głównie wiejską i rzemieślniczą.
Prowadził działalność w zakresie wychowania fizycznego i przysposobienia wojskowego.
Podlegał Ministerstwu Spraw Wojskowych. Należał do Polskich Związków Sportowych. Ściśle związany z obozem J. Piłsudskiego.</p>

<p>Terytorialna struktura organizacyjna Związku Strzeleckiego odpowiadała wojskowo-administracyjnemu podziałowi państwa.
Związek podzielony był na 3000 oddziałów w 141 obwodach należących do 15 okręgów.
Prowadzono w jego ramach działalność oświatową tj. kursy podstawowe, kursy instruktorskie, pogadanki, odczyty, biblioteki i czytelnie.</p>

<p>W 1928 roku istniało 70 chórów, 20 orkiestr, 16 domów ludowych z boiskami i 237 świetlic należących do związku.
W 1939 ZS liczył ok. 500 tys. członków, którzy w czasie kampanii wrześniowej 1939 wykonywali zadania zlecone przez władze wojskowe.</p>