W trakcie działań w terenie umiejętność ta może nam się bardzo przydać. Wiedząc co nas czeka możemy podjąć wiele decyzji mogących mieć bezpośredni wpływ na powodzenie akcji. Sztuka ta nie jest trudna do opanowania. Są to sposoby obserwacji pogody i wyciągania z nich wniosków. Metoda sprawdzona, wiarygodna i używana od stuleci.

Utrzymująca się ładna pogoda:

niebo przy wschodzie słońca jasnobłękitne lub szarobłękitne
wysokie ciśnienie
rano jest niska temperatura i mała wilgotność, bez wiatru
czyste niebo, noc jasna, zimna i gwiaździsta, gwiazdy błyszczące
chmury pierzaste, wysoko na niebie
dym unosi się pionowo do góry

Utrzymująca się zła pogoda:

czerwony wschód słońca
niebo zachmurzone
słońce zachodzi za warstwą chmur
aureola wokół słońca i księżyca
niskie ciśnienie i duża wilgotność
temperatura spada latem, a wzrasta zimą
dym szybko się rozprasza

Poprawa pogody

niebo zachmurzone rano
wiatry wschodnie latem
spokojna praca pająków i mrówek
szary wschód słońca, pogodny zachód
wzrastające ciśnienie
”czysty” horyzont

Pogorszenie pogody

niebo zaczyna się chmurzyć
czerwony wschód i zachód słońca
wieje wiatr z zachodu
chmury kłębiaste wędrują w innym kierunku, niż wieje wiatr nisko przy ziemi
jaskółki latają nisko
mrówki pracują intensywnie i chowają się
zachmurzony horyzont
ciśnienie spada
latem temperatura spada, zimą wzrasta
wiatr zaczyna wiać szybciej

Oprócz tego zakłada się że:

czerwony wschód zapowiada zbliżanie się burzy
żółty zachód zapowiada wiatr
wygwieżdżone niebo i wiejące wschodnie wiatry zimą zapowiadają mróz
szron i mgła wcześnie rano zapowiadają pogodny dzień
wiatr poprzedzający deszcz zapowiada poprawę
wiatr zrywający się po deszczu zapowiada pogorszenie pogody

Letnie – zwiastuny ładnej pogody (lub jej utrzymania się):

= Rosa wieczorem i rano
= Mgły wieczorne i nocne rozpływające się rano
= Wieczorna i nocna wyższa ciepłota w lesie niż na otwartej przestrzeni
= Pojawiające się latem przed południem kłębiaste pojedyncze chmury, które znikają pod wieczór
= Wiatry wschodnie latem
= Jasny, “biały” zachód słońca
= Biały wschód słońca
= Jasny wschód księżyca w czasie pełni
= Wzmagający się po bezwietrznej nocy poranny wiatr zmniejszający się od godzin południowych
= Spokojna praca pająków i mrówek
= Wysoki lot jaskółek
= Pionowe unoszenie się dymu
= Wieczorne pojawienie się komarów latem

Złą pogodę latem wróżą:

= Czerwony wschód i zachód słońca
= Blady lub żółty wschód księżyca w czasie pełni
= “Halo”1 wokół księżyca i słońca
= Pojawienie się chmur pierzastych lub “baranków”
= Wieje wiatr z zachodu
= Chmury kłębiaste wędrują w innym kierunku, niż wieje wiatr nisko przy ziemi
= Chmury kłębiaste nie zanikają po południu, lecz się gromadzą
= Parne powietrze, chmury kłębiaste rosną ku górze, brak wiatru
= Płożenie się dymu
= Jaskółki latają nisko
= Mrówki pracują intensywnie i chowają się
= Pszczoły spieszą się do uli
= Ślimaki wpełzają na drzewa i kamienie
= Bociany ochotnie wychodzą w dużej liczbie na łąki
= Pająki polują podczas upału
= Ważki latają nerwowo i nisko

Zimowe zapowiedzi mrozu:

– Osadzanie się “szadzi” na drzewach
– Wygwieżdżone niebo
– Wieją wschodnie wiatry

Zimowe zapowiedzi opadów śniegu:

– “Halo”1 wokół słońca i księżyca
– Zamglenie powietrza
– Wieją północno-zachodnie wiatry

Powyższe przykłady mogą być czasem mylące; należy brać pod uwagę kilka wspólnie występujących elementów z jednej grupy. Należy też pamiętać o ukształtowaniu terenu i innych lokalnych uwarunkowaniach.

Pewnym źródłem wiedzy o pogodzie są chmury:

– Najwcześniej złą pogodę zapowiadają chmury wysokie, jak Cirrus i Cirrostratus (włókna i pióra – tworzą “halo”2 wokół słońca, są rodzajem zamglenia; ich zanikanie wróży dobrą pogodę)

– Deszczonośny Stratus, są to płaskie, niskie chmury, które przekształcając się, już jako Nimbostratus, zwiastują szybkie opady (ten drugi rodzaj chmur, to niskie, piętrzące się i siniejące kłęby)

– Cumulus wróży ładną pogodę, lecz gdy przeradza się stopniowo w Cumulonimbus zwiastuje gwałtowną burzę, zwłaszcza, gdy przypomina przewężone pośrodku kowadło (pierwsze chmury, to nasze ulubione “kłęby bitej śmietany”; drugie są podobne, lecz sięgają wysoko, ku górze)

Aby przewidzieć deszcz latem obserwuj pszczoły. Jeśli pszczoły latają stosunkowo blisko ula, oznacza to, że będzie padało, jednak nie wcześniej niż za 2 godziny. Jeśli pszczoły znajdują się w ulu oznacza to, że będzie padać deszcz w przeciągu 2 godzin.

Aby przewidzieć burzę z deszczem obserwuj zachowanie mrówek. Jeśli zbliża się burza wówczas zamkną one wejście do mrowiska.

Przed opadami mrówki zdają się wykazywać mniejszą aktywność, natomiast przed burzą stają się bardziej ruchliwe. Pszczoły zaś w takiej sytuacji wcześnie rano opuszczają ule i wcześniej do nich wracają.

Jak przewidywać pogodę w górach?

• każdy z nas lubi czerwone wschody i zachody słońca, prawda? Otóż jeden z nich gwarantuje dobrą pogodę, drugi – zupełnie odwrotnie. Jak to sprawdzić? Ano zapamiętując tę rymowankę: Gdy czerwone słońce wschodzi w marynarzu bojaźń się rodzi/Lecz gdy czerwień o zachodzie, wie marynarz o pogodzie albo tę: Czerwony wieczór i szary ranek/Będzie dzień ładny bez niespodzianek/Szaro wieczorem, czerwono z rana/Nie bierz się bracie do żeglowania. Czerwony kolor ma związek z suchym powietrzem, które sprzyja bardziej „gęstej” atmosferze, na przykład wzbijaniu się do góry drobinek kurzu. Kąt załamania światła, gęstość powietrza i różne związki chemiczne powodują zmianę barwy. Gdy czerwone słońce pojawi się o wschodzie, oznacza to, że suche powietrze jest również na wschodzie, czyli z przodu względem patrzącego. A skoro zjawiska pogodowe najczęściej przesuwają się z zachodu na wschód, można domniemywać, że tuż za suchym powietrzem nadciąga wilgotne, czyli będzie padać. Czerwony zachód słońca z kolei oznacza, że suche powietrze znajduje się na zachodzie i będzie podążać w twoim kierunku – czeka cię wyż i doskonała pogoda;
• pogoda będzie dobra, jeśli o zachodzie słońca zobaczysz niebo o żółtym lub zielonkawym zabarwieniu przebijające spomiędzy chmur;
• jeśli zmrok zapada wolno i towarzyszy mu silny wiatr, następnego dnia można spodziewać się pogorszenia pogody.

Obserwuj inne zjawiska atmosferyczne

Mgła czy tęcza nie tylko dobrze wyglądają na niebie, ale też oznaczają zmianę warunków pogodowych w niedługim czasie:

• „białe” (zasnute chmurami) niebo oznacza deszcz w niedługim czasie;
• i znów rymowanka, tym razem o tęczy: Tęcza rano ostrzega, wieczorem raduje / Minie deszcz, niebo się rozsnuje. Tęcza oznacza, że słońce (za naszymi plecami) pada na wilgotne powietrze. Wiemy, że większość frontów burzowych podróżuje z zachodu na wschód, czyli tęcza widoczna rano (na zachodzie) świadczy o tym, że idą w naszą stronę opady, tęcza na wschodzie (wieczorem) – że zła pogoda powinna w niedługim czasie minąć;
• poranny deszcz szybko mija: Deszcz ranny – płacz panny, oba krótko trwają lub po angielsku: If it rains before seven, it will clear before eleven;
• deszcz, który ustanie po południu lub w nocy, ale nie powoduje rozpogodzenia się nieba, oznacza, że będzie dalej padać;
• ciepły deszcz po południu również zwiastuje utrzymanie się złej pogody;
• jeśli jesteś w górach, pamiętaj, że doskonała widoczność i wyraźne szczyty oddalonych od ciebie gór zwiastują deszcze, a lekko zamglone – dobrą pogodę;
• rosa rano (pod warunkiem, że nie padało!) oznacza dobrą pogodę w ciągu dnia. I odwrotnie, jej brak może świadczyć o nadchodzących opadach.

Popatrz na księżyc i niebo nocą

•  jasno świecący księżyc i gwiazdy, które nie migoczą, zapowiadają ładną pogodę;
• z kolei gdy księżyc wydaje się nienaturalnie duży i jasny, ma wokół lekko rudą poświatę (tzw. lisią czapę), oznacza to deszcz lub śnieg w ciągu następnych 3 dni: Circle around moon, rain or snow soon.

Poczuj powietrze i wiatr

• jeśli powietrze ma ziemisty zapach, niedługo będzie padać;
• podobnie, jeśli kwiaty pachną mocniej niż zwykle;
• dym z komina lub ogniska, unoszący się prosto do góry oznacza dobrą pogodę. Taki, który skręca się, wieje niemal płasko albo opada, zwiastuje pogorszenie pogody;
• wilgoć w powietrzu można poczuć na sobie – włosy podatne na wilgoć mogą się wtedy skręcać;
• warto też obserwować drzewa – liście dębu w wilgotnym powietrzu skręcają się.

Obserwuj zwierzęta

• nisko lecące ptaki oznaczają złą pogodę;
• krowy leżące na łące, szczególnie w grupach, zwiastują burzę, lub przynajmniej złą pogodę;
• koty czyszczą uszy przed deszczem, a ich futro elektryzuje się, gdy pogoda ma się poprawić;
• gdy nadchodzi deszcz, mrówki budują wysokie i bardziej strome kopce;
• pająki zajęte tkaniem sieci w ciągu dnia oznaczają, że powietrze nie jest wilgotne – będzie ładna pogoda;
• deszcz zapowiadają też psy jedzące trawę;
• jeśli po całonocnym deszczu ptaki głośno śpiewają, dzień będzie piękny i słoneczny.

Wszystkie te porady, chociaż sprawdzone w praktyce nie zawsze gwarantują 100% pewność, tym bardziej że coraz częściej mówi się o występujących anomaliach pogodowych. Można jednak dzięki nim orientacyjnie przewidzieć pogodę. Pamiętajmy jednak, że „pogoda lubi płatać figle”.