Nawigacja to sztuka precyzyjnego przemieszczania się w terenie. Umiejętność nawigacji w terenie ma podstawowy wpływ na powodzenie misji. Każda misja bazuje na pojęciu czasoprzestrzeni. Oddziały muszą znaleźć się w odpowiednim miejscu o ściśle określonym czasie. Nawigacja jest niemożliwa bez podstawowych narzędzi, którymi są mapa i kompas.

MAPA

Mapa to obraz terenu narysowany do skali. Skala mapy to cyfra przez która trzeba pomnożyć każdy dystans zmierzony na mapie w celu uzyskania dystansu reprezentowanego w terenie.
SKALA 1cm na mapie = X dystans w terenie
1:10 000 1cm = 100m
1:25 000 1cm = 250m
1:50 000 1cm = 500m
1:36 360 1cal = 1 mila (2,52cm = 1650m)

Im skala jest większa, tym mapa jest bardziej dokładna – zawiera więcej szczegółów. Mapa w skali 1:10 000 jest bardziej dokładna niż mapa w skali 1:50 000. Mapy wojskowe są z reguły dostępne w skali 1:25 000 i jest to optymalna skala do prowadzenia nawigacji precyzyjnej.

Mapa powinna być przenoszona w wodoodpornym mapniku. Strata mapy jest nieodwracalna.

UWAGA!: Mapa to duży arkusz białego papieru – należy się z nim obchodzić ostrożnie żeby nie zdradzić własnej pozycji.

KOMPAS

Można prowadzić nawigację bez mapy, ale nie można prowadzić nawigacji bez kompasu. Kompas który ma przyrządy celownicze do wyznaczania azymutu nazywany jest busolą. Busola wyskalowana w tysięcznych jest podstawowym narzędziem nawigacyjnym. Odczyt kompasu jest wrażliwy na obecność przedmiotów metalowych w jego bezpośrednim pobliżu. Broń, noże etc. mogą mieć wpływ na kompas na odległości do 1m. W miarę możliwości należy odłożyć broń podczas precyzyjnych odczytów azymutu. Natomiast tory kolejowe oraz linie energetyczne mogą mieć wpływ na wskazania kompasu na dystansie kilkudziesięciu metrów.

Na tarczy kompasu oznaczone są następujące kierunki:

N – Północ

S – Południe

E – Wschód

W – Zachód

Kierunki pośrednie:

NE – North East /Północny wschód/
SE – South East /Południowy wschód/
SW – South West /Południowy zachód/
NW- North West / Północny zachód/

Kompas wskazuje północ magnetyczną !

Azymut

Azymut to kąt zawarty pomiędzy północą a linią marszu lub linią na której znajduje się obserwowany cel.

W celu wyznaczenia azymutu z mapy należy:

1. Z miejsca aktualnego postoju nakreślić na mapie linię marszu
2. Zmierzyć kąt zawarty pomiędzy północna a zaznaczoną linią za pomocą kątomierza lub kompasu (rysunek)

Uzyskana wartość to azymut marszu. Teraz wystarczy ustawić kompas na zmierzoną wartość i utrzymując igłę
kompasu w kierunku północnym, podążać na wyznaczonym kierunku.

Rodzaje północy

Północ jest pojęciem względnym, i występuje w kilku definicjach:

1 Północ magnetyczna – jest to kierunek bieguna północnego pola magnetycznego Ziemi. Północ magnetyczna się przemieszcza i z roku na rok jest fizycznie w innym miejscu.

2 Północ geograficzna, lub północ rzeczywista – jest to fizyczny niezmienny punkt w którym krzyżują się wszystkie południki.

3 Północ topograficzna – jest to północ wskazywana przez linię siatki topograficznej naniesione na mapę, które są równoległe.

Różnica pomiędzy północą fizyczną a magnetyczną nazywana jest dewiacją magnetyczną która zmienia się z roku na rok. Różnica pomiędzy północą fizyczną a topograficzną jest na tyle niewielka że może być zignorowana. Natomiast różnica pomiędzy północą fizyczną a magnetyczną jest znaczna i na dystansie 3-5 kilometrów różnica w azymutach wynosi do kilkuset metrów w zależności od szerokości geograficznej.

JEST TO RÓŻNICA POMIĘDZY AZYMUTEM ZMIERZONYM NA MAPIE A AZYMUTEM ZMIERZONYM KOMPASEM I NA ODWRÓT.

Różnica ta jest inna dla każdej mapy i jest podana w tabeli znajdującej się na legendzie mapy. Na mapach wojskowych zamieszczane są specjalne tabele zawierające informacje na temat dewiacji magnetycznej.

Różnica pomiędzy północą magnetyczną a topograficzną może być zmierzona w terenie za pomocą mapy i kompasu:

Określ bardzo precyzyjnie swoje położenie na mapie. Najlepiej do tego celu nadają się wyraźnie naniesione na mapę punkty – most, skrzyżowanie, budynek, maszt, wieża etc.
Zaznacz tą pozycję na mapie
Zmierz bardzo dokładnie azymut, za pomocą kompasu do innego obiektu, którego położenie na mapie również jest znane, np.: maszt anten
Obiekt powinien znajdować się w możliwie dużej odległości od pozycji obserwatora.
Zapisz zmierzony azymut magnetyczny.
Następnie, zmierz NA MAPIE azymut do tego samego obiektu za pomocą kątomierza
Różnica pomiędzy dwoma azymutami to aktualna dewiacja magnetyczna dla danej mapy.

Przykład:
Azymut z mostu do masztu antenowego został zmierzony kompasem i wynosi 1650 tysięcznych

Azymut zmierzony na mapie za pomocą kątomierza wynosi 1630 tysięcznych.

Jako że azymut magnetyczny jest WIĘKSZY od azymutu topograficznego, dewiacja magnetyczna wynosi 20 tysięcznych na WSCHÓD.

Wynika stąd, że podczas przenoszenia azymutów MAGNETYCZNYCH na topograficzne należy ODJĄĆ 20 tysięcznych.
Azymut TOPOGRAFICZNY Azymut MAGNETYCZNY
1240 —————————— 1260
4360 —————————— 4380
6390 —————————— 0010

TYSIĘCZNE

Do nawigacji precyzyjnej system 360 stopni nie jest wystarczająco precyzyjny. Stosuje się system tzw. tysięczny.

Jedna tysięczna to odcinek jednego metra obserwowany z odległości 1000m. Okrąg zawiera 6400 tysięcznych

Tysięczne ułatwiają wszelkie kalkulacje oraz obliczenia.

Przewaga tysięcznych nad stopniami:

1 Tysięczne pozwalają na bardziej precyzyjną nawigację bo mają większą rozdzielczość niż stopnie
2 Pomyłka o dziesięć tysięcznych to błąd 10m na jeden kilometr. pomyłka o 10 stopni to błąd o 170m na 1 km.
3 Operowanie tysięcznymi ułatwia przeliczanie kątów i dystansów. Np.: odchylenie o 25 tysięcznych na 10 km to 250m. Jest to łatwe do przeliczenia.
4 Naprowadzanie ognia artylerii odbywa się za pomocą tysięcznych

SIATKA TOPOGRAFICZNA

Siatka topograficzna narzucona na mapę tworzy kwadraty które ułatwiają ocenianie odległości. Jeden kwadrat siatki na mapie w skali 1:25 000 ma bok o długości 1000m.

Za pomocą współrzędnych siatki topograficznej można określić położenie każdego punktu na mapie.

Pionowe linie siatki są numerowane na marginesie mapy od lewej do prawej.

Poziome linie siatki są numerowane na marginesie mapy od dołu do góry.

Obliczanie współrzędnych

Każdy kwadrat siatki topograficznej należy podzielić na dziesięć odcinków w poziomie i dziesięć odcinków w pionie. (Każdy kwadrat zostaje więc podzielony na 100 mniejszych) Współrzędna topograficzna składa się z 6 cyfr. Np:

345 235

Dwie pierwsze cyfry oznaczają numer pionowej linii siatki topograficznej. Druga cyfra oznacza ilość podziałek dziesiętnych w lewo od numeru linii głównej siatki.

Czwarta i piąta cyfra oznacza numer poziomej siatki topograficznej. Szósta cyfra oznacza ilość podziałek dziesiętnych w górę od numeru linii głównej siatki.

Zasadę obliczania współrzędnych można zapamiętać skrótem myślowym:

„Wzdłuż korytarza, do góry po schodach”

Na mapie o skali 1:25 000 współrzędna 6 cyfrowa podaje położenie punktu z dokładnością 100m. Obiekt którego położenie jest określone taką współrzędną znajduje się w kwadracie 100 X 100m. (Oczywiście jeżeli współrzędna jest podana precyzyjnie)

W celu uzyskania dokładności 10m, współrzędne są podawane w formacie 8 cyfrowym. Np.:

3450 2355

Każdy Kilometrowy kwadrat siatki jest dzielony na 100 mniejszych odcinków zamiast 10.